องค์ประกอบของศิลปะ
ศิลปะมีองค์ประกอบอยู่ 2 ส่วน คือ ส่วนที่มนุษย์สร้างขึ้น ได้แก่ โครงสร้างทางวัตถุที่มองเห็นได้หรือรับรู้ได้ด้วยประสาทสัมผัส เรียกว่า "รูปทรง" (form) หรือองค์ประกอบรูปธรรม กับส่วนที่เป็นการแสดงออกอันเป็นผลที่เกิดจากโครงสร้างทางวัตถุนั้น เรียกว่า "เนื้อหา" (content) หรือองค์ประกอบนามธรรม
1. รูปทรง
รูปทรง คือ สิ่งที่มองเห็นได้ในงานทัศนศิลป์ เป็นส่วนที่ศิลปินสร้างขึ้นประสานกันของทัศนธาตุอย่างมีเอกภาพ รูปทรงให้ความพอใจต่อความรู้สึกสัมผัส พร้อมกับการการสร้างเนื้อหาให้กับตัวรูปทรงและเป็นสัญลักษณ์ให้แก่อารมณ์ ความรู้สึก หรือปัญญาความคิดที่เกิดขึ้นในจิตด้วย รูปทรงกับเนื้อหาจึงเป็นสิ่งที่ไม่อาจแยกจากกัน ผลงานศิลปะที่ดีทั้งสองส่วนนี้จะต้องรวมเป็นเอกภาพ
รูปทรงมีส่วนประกอบ 2 ส่วน คือ
1.1 ส่วนที่เป็นโครงสร้างทางรูป ได้แก่ ทัศนธาตุที่รวมตัวกันอย่างมีเอกภาพ
1.2 ส่วนที่เป็นโครงสร้างทางวัตถุ ได้แก่ วัสดุที่ใช้สร้างรูป เช่น ผ้า หิน ไม้ โลหะ เป็นต้น และเทคนิคที่ใช้กับวัสดุนั้น เช่น การระบาย การ
ปั้น การแกะสลัก การเชื่อมต่อ ฯลฯ เป็นส่วนที่เกี่ยวข้องกับความคงทนของผลงานและความละเอียดของฝีมือ
2. เนื้อหา
เนื้อหา หมายถึง องค์ประกอบที่เป็นนามธรรมหรือโครงสร้างทางจิต นอกจากเนื้อหาแล้วยังมี เรื่อง (subject) และ แนวเรื่อง (theme) รวมอยู่ด้วย ทั้งสามส่วนนี้มีความเชื่อมโยงกันและทับซ้อนกันอยู่
2.1 เรื่อง หมายถึง สิ่งที่ศิลปินสรรหามาเป็นจุดเริ่มต้นของการสร้างศิลปะแบบรูปธรรม เช่น สัตว์ ทิวทัศน์ สิ่งของ สงคราม ฯลฯ
2.2 แนวเรื่อง หมายถึง ส่วนหนึ่งขององค์ประกอบทางนามธรรมของงานศิลปะที่เน้นแนวความคิด (concept) ของศิลปินที่มีต่อเรื่องหรือรูปทรง เป็นสาระหรือแนวทางของการสร้างสรรค์มากกว่าเรื่อง แนวเรื่องในงานแบบรูปธรรมมักเกี่ยวกับความคิด ความรู้สึกหรือความหมายที่ศิลปินต้องการแสดงออกในรูปของสัญลักษณ์หรือนามธรรรม ส่วนแนวเรื่องในงานแบบนามธรรม คือ ส่วนที่เกี่ยวกับแนวความคิดของเรื่องที่ศิลปินหยิบยกขึ้นมาเป็นจุดเริ่มต้นในการทำงานเช่นเดียวกับในงานแบบรูปธรรม แต่ได้พัฒนารูปทรงห่างจากความจริงในธรรมชาติไปมาก จนไม่เหลือเค้าของงานนั้นอยู่เลย แนวเรื่องจึงเป็นองค์ประกอบทางด้านนามธรรมที่สำคัญของงานศิลปะเพราะเป็นแนวความคิดที่เป็นโครงสร้างเบื้องต้นของงาน
2.3 เนื้อหา คือ ความหมายของงานศิลปะที่แสดงออกผ่านรูปทรงทางศิลปะเนื้อหาของงานศิลปะแบบรูปธรรมเกิดจากการประสานกันอย่างมีเอกภาพของ เรื่อง แนวเรื่อง และ รูปทรง ส่วนเนื้อหาของงานแบบนามธรรมเกิดจากการประสานกันอย่างมีเอกภาพของรูปทรง
รูปทรงที่แสดงเนื้อหาจะต้องเป็นรูปทรงที่ศิลปินสร้างขึ้นเท่านั้น ศิลปินจะสร้างรูปทรงจากทัศนธาตุอย่างมีเอกภาพ รูปทรงจะให้เนื้อหาที่ประกอบด้วยอารมณ์ความรู้สึกทางสุนทรียภาพและอารมณ์อื่นๆ ตามที่ศิลปินได้รับความบันดาลใจมา
ทางสุนทรียภาพและอารมณ์อื่นๆ ตามที่ศิลปินได้รับความบันดาลใจมา
2.3.1 เนื้อหาภายใน หรือเนื้อหาทางรูปทรงเป็นเนื้อหาที่มีการประสานกันอย่างมีเอกภาพของทัศนธาตุในรูปทรง เป็นเนื้อหาของรูปทรงโดยตรง ให้อารมณ์ทางสุนทรีภาพแก่ผู้ดู
2.3.2 เนื้อหาภายนอก หรือเนื้อหาทางเรื่องราวหรือทางสัญลักษณ์เป็นเนื้อหาที่มีเฉพาะในศิลปะแบบรูปธรรมที่มีเรื่อง เช่น คน สัตว์ วัตถุ สิ่งของ หรือเหตุการณ์เป็นเนื้อหาที่เป็นผลสืบเนื่องจากเนื้อหาภายใน เป็นความหมายของเรื่องและแนวเรื่องที่แปลออกมาโดยรูปทรง
เมื่อเราดูงานศิลปะรูปธรรม สิ่งแรกที่รับรู้ได้คือ เนื้อหาภายในของงาน ซึ่งจะให้ความรู้สึกทางสุนทรีภาพหรือทางศิลปะแก่ผู้ดู ทำให้เกิดอารมณ์สะเทือนใจพร้อมที่จะรับอารมณ์อื่นๆ ที่ตามมาตามแนวทางของเรื่องและแนวเรื่อง ดังนั้นงานแบบรูปธรรมจะมีเนื้อหาทั้งภายในและภายนอก ส่วนงานแบบนามธรรมจะเนื้อหาภายในเพียงอย่างเดียว
